Enflasyonu nasıl düşürürüz?

Kasım ayı enflasyonu yüzde 12.98 oldu. Gıda enflasyonu yüzde 15.78 oranında. Ayşe Hanım Teyzem, geçen kasımda 100 TL ödediği market sepetindeki aynı malları almak için bu kasım ayında 115.78 TL ödemek zorunda kaldı.

Geçen kasımdan bu kasıma Ayşe Hanım Teyzemin eline geçen net para miktarı, enflasyondan daha fazla artmamışsa, yani en az yüzde 12.98 yükselmemişse, Ayşe Hanım Teyzem tüketim harcamalarını yaparken ya belli mallardan ve hizmetlerden mahrum kalıyor, aza razı oluyor, ya da tüketim harcamalarında kaydırmalar yapıyor. Ayakkabı, giyim harcamasını kısarak gıda harcamalarındaki artışı karşılayabiliyor.

Unutmayalım, kasım ayının yüzde 12.98 oranındaki enflasyonu, ülke genelinde 910 mal ve hizmetin fiyatındaki ortalama artışı gösteriyor. Gıda enflasyonu, 124 gıda maddesindeki fiyat değişimini gösteriyor. Ne var ki, Ayşe Hanım Teyzem bu 910 mal ve hizmetin tamamından yararlanmıyor. 124 gıda maddesinin tamamını  almıyor.

Ayşe Hanım Teyzemin tüketim harcamaları sınırlı. O sınırlı harcama konuları ise en çok talebi olan ve fiyatı en fazla artan mal ve hizmetler. İşte o nedenle, Ayşe Hanım Teyzem, “Ben devletin enflasyon hesabına inanamıyorum. Benim enflasyonum çok daha fazla” diyor.

Nasıl hesaplanıyor?

Türkiye İstatistik Kurumu, TÜFE (enflasyon) hesabını yaparken her ay 27 bin 386 iş yerinden 910 madde çeşidine ait yaklaşık 400 bin fiyat derliyor.

Fiyatlar, gıda, konut, mobilya, giyim eşyası, ulaştırma, haberleşme, eğlence, eğitim gibi farklı gruplardaki fiyat belirmelerini yansıtıyor.

Her harcama grubunun toplam tüketim harcamasındaki ağırlığı farklı. Gıda ve alkolsüz içeceklerin ülke genelinde toplam tüketim harcamalarındaki payının yüzde 21.77, konut, su, elektrik, gaz ve diğer yakıt harcamalarının yüzde 14.85, ulaştırma harcamalarının yüzde 16.31, giyim ve ayakkabı harcamalarının yüzde 7.33 olduğu kabul ediliyor.

Her ay, enflasyon belli olunca suçlu aranır. ‘Bu ay biber, domates fiyatı yükseldi de enflasyon arttı’ denilir. Önemli olan, herhangi bir malın fiyat artışından önce, o malın enflasyon sepetindeki ağırlığıdır.

Enflasyon sepetindeki 910 malın 124 çeşidi Gıda ve Alkolsüz İçkiler grubundaki maddeler. Gıda ve Alkolsüz İçkiler grubunun enflasyondaki ağırlığı yüzde 21.77. Gıda ve Alkolsüz İçkiler sepetindeki 124 maddenin ağırlığı da farklı. Örneğin, dana etinin ağırlığı 1.8, balığınki 0.3, beyaz peynirin 0.6, sivri biberin 0.1.

Her ürünün fiyatındaki artış, ürünün ağırlığı ölçüsünde Gıda ve Alkolsüz İçki fiyatları artışını, sonuçta enflasyon artışını etkileyebiliyor. Kasım enflasyonunun özelliği var:

Temmuzdan sonra her ay enflasyon basamak basamak yükseldi. Kasımda yüzde 11.90’dan 12.98’e çıktı. Bu çok yüksek bir enflasyon oranı.

n Merkez Bankası enflasyonu “Çekirdek Enflasyon” diye adlandırılan, “Ekonomi yönetiminin kontrolü dışında gelişen, enerji, alkollü içecekler, altın fiyatlarından arındırılmış” enflasyon oranından izliyor.

Çekirdek enflasyon kasım ayında yüzde 11.82’den yüzde 12.08’e yükseldi. Ocak 2004’ten bu yana en yüksek seviyede. Enflasyon kalemlerinin genele yayılmış artışı, çekirdek enflasyondaki artış ivmesini besliyor, bu artışlardaki en önemli etken ise kurda görülen yükseliş.

Üretici fiyat artışı % 17.30

Yurt içi üretici fiyatları artışı kasımda yüzde 17.30... İmalat sanayiinde üretici fiyat artışı yüzde 18.86’ya ulaştı. Üretici fiyatları 2008 ortalarından bu yana en yüksek seviyede. Uzun süre enflasyon suçu, işlenmiş gıda ürünlerinde fiyat artışına bağlanmıştı. Kasımda işlenmiş gıdada fiyat artışı yüzde 6.61. Yurt içi üretici fiyatlarındaki artışın gerisinde.

Yurt içi üretici fiyatlarında fiyat geçişkenliği yüksek. İthal girdiye bağımlı üretimde döviz fiyatındaki artış, maliyetleri artırıyor.

Yurt içi üretici fiyatlarındaki artışlar gelecek aylarda tüketici fiyatlarına yansıyacak. Aralıkta enflasyon baz etkisiyle bir miktar gerileme gösterecek. Yıl sonunda 2003’ten bu yana en yüksek yıl sonu enflasyonunu göreceğiz (Yüksek enflasyonun Ayşe Hanım Teyzem’i perişan ettiğine aldıran yok. “Enflasyonu nasıl düşürürüz?” tartışmasına giren yok. Şimdi “Kasım enflasyonu yüksek çıktı. TCMB faizi artırsın. Yoksa döviz sorunu olur” tartışması başlayacak.)

‘Kalıcı düşüş’ aralıkta başlar

Başbakan Yardımcısı Mehmet Şimşek, “Enflasyonda aralık ayından itibaren kalıcı bir düşüş süreci başlayacaktır” dedi. Şimşek Twitter hesabından yaptığı açıklamada şu ifadeleri kullandı: 

“Enflasyondaki yükseliş daha çok gıda fiyatlarından kaynaklanmakta. Kasım ayı yıllık enflasyondaki 1.08 puanlık artışın 0.52 puanı işlenmemiş gıdadan geliyor.
Sebze fiyatlarındaki dönemsel faktörlerden kaynaklanan geçici bir etki var. Aralıkta ters yönde düzeltmesi olacaktır. Enflasyonda aralık ayından itibaren kalıcı bir düşüş süreci başlayacaktır. 

Hükümetimiz bu amaç için gereken desteği vermeye devam edecek. Gıda Komitesi bu tarz oynaklıklara kalıcı çözüm üretmeyi amaçlıyor. Gerekli tedbirleri aldık, almaya devam edeceğiz.”

Mevsimlik etki...

Öte yandan, Halk Yatırım, enflasyon notunda “Enflasyon kısa vadede zirveyi gördü, gelecek aylarda aşağı yönlü hareketine başlayabilir. Mevcut durumda yüzde 15.81’e ulaşan gıda enflasyonunun bu yılsonunda yüzde 10’a inmesi hedefinin gerçekleşme olasılığı oldukça düşük. Mevcut seviyelerin yüksekliği karşısında, yılsonu tahminimizi yüzde 11.60’a yükselttik” ifadelerini kullandı.
İntegral Yatırım ise, “Enflasyonda mevsimlik etkilerin bir süredir etkili olduğunu dikkate alırsak, gelecek yılın ilk çeyreğinde baz etkisinin de yardımıyla enflasyonda düşüş görebiliriz. Kurda yeni yükseliş olursa enflasyona ilave baskı yapabilir” öngörüsünü paylaştı.